του ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΚΟΥΤΡΟΥΚΗ*
Η αγορά εργασίας στις αναπτυγμένες χώρες συχνά χαρακτηρίζεται από περιορισμένα περιθώρια στην επαγγελματική ανέλιξη των γυναικών σε όρους εποπτείας-διεύθυνσης αλλά και αμοιβής. Το φαινόμενο αυτό που συχνά-πυκνά διαπιστώνεται στις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς δεν είναι παρά είναι ένα όριο- στην επαγγελματική εξέλιξη των γυναικών που ονομάστηκε «γυάλινη οροφή» (glass ceiling).
Ο εύστοχος αυτός όρος επινοήθηκε από την εφημερίδα Wall Street Journal, για να περιγράψει τα τεχνητά ή αόρατα εμπόδια, που επιβραδύνουν ή διακόπτουν την επαγγελματική ανέλιξη των γυναικών στις ανώτερες και ανώτατες θέσεις της οργανωσιακής ιεραρχίας.
Ο αριθμός των γυναικών που τελικά ξεπερνούν αυτό το «διάφανο όριο» είναι πολύ μικρότερος αναλογικά με εκείνον των ανδρών. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι μόλις το
12% των μελών των Δ.Σ. των εισηγμένων εταιριών στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια είναι γυναίκες, παρότι αποτελούν το 60% των αποφοίτων των Πανεπιστήμιων, ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο το 70% των προϊσταμένων είναι άντρες (στην Ελλάδα 74%). Εξάλλου, μόνο το 22% των ερωτηθέντων και από τα δύο φύλα στην ίδια έρευνα θα προτιμούσε να έχει άμεσα γυναίκα προϊστάμενο (Workmonitor, Γ’ τρίμηνο 2011).
Σε μεγάλο αριθμό οργανισμών το δικαίωμα προώθησης των γυναικών στα ανώτερα διοικητικά σχήματα δεν αναγνωρίζεται αντίστοιχα με τους άνδρες, επομένως δεν αντιμετωπίζουν την ίδια μεταχείριση κατά τις διαδικασίες αξιολόγησης και κρίσης για την ιεραρχική εξέλιξη τους. Σε μια διδακτορική έρευνα που εκπονήθηκε στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών με θέμα «Η γυάλινη οροφή στο χώρο των επιχειρήσεων υπό το πρίσμα της θεσμικής θεωρίας» -που διεξήχθη σε 33 επιχειρήσεις- αναδείχτηκαν ως κυριότερα «γυναικεία» εμπόδια στην επαγγελματική εξέλιξη η μητρότητα, οι οικογενειακές υποχρεώσεις, οργανωσιακη κουλτούρα, αρνητικά στερεότυπα και προκαταλήψεις.
Για να αντιμετωπίσει το φλέγον αυτό ζήτημα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (στο Πρόγραμμα Εργασίας για το 2012) ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει νομοθετική πρωτοβουλία για την επίτευξη πιο ισόρροπης εκπροσώπησης των δύο φύλων στις επιχειρήσεις, που είναι εισηγμένες σε χρηματιστήριο αξιών. Σκοπός της πρωτοβουλίας αυτής είναι να «απελευθερωθούν» οι ανώτερες ιεραρχικές θέσεις στις επιχειρήσεις, να κινητροδοτηθούν οι γυναίκες για την ένταξη τους στο εργατικό δυναμικό και να αυξηθεί το ποσοστό απασχόλησης τους και εν τέλει να επιτευχθεί ο σταδιακός θρυμματισμός της «γυάλινης οροφής», που αποφράσσει την πρόσβαση των προικισμένων γυναικών στους χώρους εργασίας.
Μένει να δούμε τα αποτελέσματα του προγράμματος δράσης της Επιτροπής καθώς και την αντανάκλαση αυτής της πρωτοβουλίας στις υπόλοιπές μη εισηγμένες και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που αποτελούν έναν ακόμη δυσκολότερο στόχο.
*Ο Θεόδωρος Κουτρούκης είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θράκης
